بید زدگی فرش از حشره بید به وجود می آید که حشره بید، پروانه کوچک زرد رنگی به طول ۹ تا ۱۲ میلی متر می باشد. پروانه های ماده در مدت طول عمر خود در محل تا خوردگی فرش یا منسوجات پشمی، تخم گذاری می کنند.
تخم های پروانه روی فرش به صورت لاور در می آیند و برای رشد از پروتئین موجود در پشم تغذیه می کنند و با تنیدن تا بر روی پشم و حفر دالان هایی در داخل الیاف به بافت فرش صدمه می زنند.
لاورها تبدیل به بید شده و دوباره بر روی فرش تخم گذاری می کنند و بدین ترتیب تعدادشان مرتبا افزایش می یابد به طوری که یک حشره بید قادر است پس از چهار نسل، حدود چهل و دو کیلوگرم پشم را نابود کند. این حشرات کوچک به صورت نامحسوس وارد خانه شده و از پرزهای قالی ها تغذیه می نمایند.
هوای مرطوب، فضایی تاریک، دمایی مناسب و کمی الیاف فرش محیطی کاملا برای چرخه موجوداتی مانند بیدها می باشد. تعداد زیادی از فرش های نفیسی که در گذشته بافته شده بودند و در اثر آفت از بین رفته و نابود شده اند و تنها نامی از آن ها باقی مانده است.
بید زدگی برای فرش های دستباف است یا ماشینی؟
فرش دستباف اثری هنری و نفیسی است که از مواد طبیعی مانند پشم و رنگریزی با رنگزاهای کاملا گیاهی بافته می شود.
هر قالی نشان دهنده زمان، تلاش و توجه دقیقی است که بافنده آن برای تک تک گره های زده شده روز تاروپود قالی صرف کرده است.
رنگ ها و طرح های زنده فرش های دستباف یادآور فرهنگ باستانی ایران زمین است. در حالیکه فرش ماشینی از موادی مانند:
- الیاف مصنوعی
- ابریشم و پشم مصنوعی
- اکریلیک
- پلی استر
- نایلون
- پلی پروپیلن
ساخته می شود. فرش های ماشینی با ماشین نساجی بزرگی که با برق کار می کند و با رایانه کنترل می شود، بافته می شود.
بدیهی است بید زدگی فقط برای فرش ها دستباف صورت می گیرد. لذا نگهداری و شستشوی فرش دستباف اصول قالیشویی و ضوابط خاص خود را می طلبد.
ترمیم بید زدگی با خدمات قالیشویی
یکی از خدماتی که در قالیشویی های مجاز صورت می گیرد، رفوگری فرش های بید زده و آسیب دیده می باشد. ممکن است بید خوردگی از روی قالی، زیر قالی و پشت یا از هر دو طرف آن باشد. به طوری که، تارها از رو یا زیر مشخص و گره و پرز قالی از بین رفته باشد.
در قالیشویی ها اگر قالی شما با ارزش و نفیس باشد، تمام پرزهای باقی مانده از بید زدگی را بیرون نمی آورند، بلکه آن ها را چه بید زدگی از روی فرش می باشد چه از چشت فرش، آن ها را مرتب می کنند. ولی در قالی های معمولی کل محوطه بید زدگی را از پرز قالی تمیز می کنند و کار ترمیم را انجام می دهد.
در مرحله بعد فرش را زا قسمت پشت پهن نمیوده و کاسه ای زیر قسمت بید خورده قرار می دهند و از خامه ای که متناسب با نقشه آن قسمت از قالی است، استافده می نمایند. رفوگری می بایست این کار را گره به گره، رج به رج مطابق رنگ و نقش فرش انجام دهد تا کاملا قسمت بید خورده پر شود.
راه کارهایی برای جلوگیری از بید زدگی
راه کارهایی برای جلوگیری از بید زدگی فرش های دستباف وجود دارد. در زیر به چند نمونه از آن ها اشاره خواهیم نمود ولی در صورت حل نشدن حتما به قالیشویی مراجعه کنید.
جاروبرقی
وجود گرد وغبار در پرزهای قالی، مکان مناسبی را برای رشد و نمو بید ها فراهم می نماید. بهترین راه برای جلوگیری و از بین بردن بید ها ردودن گرد و غبار از میان پرزهای فرش است بنابراین حداقل هفته ای یک بار تمام فرش ها و همه جای آن ها را با درجه مکش مناسب جاروبرقی کاملا جارو بزنید.
استفاده از حشره کش ها
حشره کش ها بید های موجود در پرز قالی را از بین می برند.
نفتالین
یکی از روش های رایج جهت ضد بید کردن فرش دستباف، استفاده از نفتالین می باشد. برای اینکه اثر نفتالین موثر تر باشد باید نفتالین را خورد کرد و روی فرش پارچه سفیدی گذاشت و نفتالین را روی پارچه پاشید و سپس فرش را لوله کرد و حدود یک ماه فرش را بسته نگه داشت. بعد که نفتالین تماما بخار شد فرش را در معرض هوای آزاد قرار می دهیم.
پهن کردن قالی
چنانچه به هر دلیلی نمی توانید فرش دستباف خود را پهن نمایید و مجبور به جمع کردن آن هستید، اکیداً توصیه می گردد. هر از چند گاهی فرش دستباف خود را حداقل برای چند روز پهن نمایید و سپس مجددا لول کرده و انبار نمایید.
قرار دادن فرش دستباف در محیط تاریک و مرطوب احتمال بید زدگی فرش را بالا می برد و سبب آسیب به فرش می گردد.
قرار ندادن فرش در زیر اجسام سنگین یا گلدان ها
هرگز اجسام سنگین مانند کمد، مبل و… را بر روی فرش دستباف خود قرار ندهید.